Cunda’nın Arnavut kaldırımlarında yürürken, burnunuza çalınan o keskin iyot kokusuna bazen genzi yakan, bazen de huzur veren o tanıdık koku karışır: Zeytinyağı.
Ege’de zeytin kahvaltılık yanında, bir yaşam biçimi, bir kültür ve en önemlisi bir mirastır.
Bugün sizi, bu mirasın en canlı tanıklarından birine, Cunda Adası’nda sessizce zamana meydan okuyan Mehmet Akyalı Zeytinyağı Fabrikası’na götürmek istiyorum.
1840’tan Günümüze Uzanan Bir Hikaye
Bu yapının hikayesi aslında Akyalı ailesinden de önceye, 1840’lı yıllara dayanıyor. İlk taşları o dönemde, adada yaşayan Rum ustalar tarafından “yağhane” olarak örülmüş. Kim bilir o taş duvarlar kaç hasat mevsimine, kaç işçinin alın terine ve o eski preslerin gıcırtısına şahitlik etti…
Mübadele yıllarıyla birlikte bu taş binayı, Rum ailenin yanında çalışan Mehmet Akyalı devralıyor. Dededen toruna devredilen bir bayrak yarışı gibi, Mehmet Akyalı bu tesisi uzun yıllar boyunca aktif bir zeytinyağı üretim merkezi olarak işletiyor. Fabrika, aile ile birlikte adanın ekonomisine can veren damarlardan biri oluyor.
Teknolojinin gelişmesi ve modern kontinü sistemlerin yaygınlaşmasıyla, bu tür tarihi taş binalar genellikle kaderine terk edilir. Ancak Mehmet Akyalı’nın torunları, dedelerinin mirasına sahip çıkarak burayı harika bir dönüşüm projesine imza atmışlar. Yaklaşık 2 yıl süren titiz bir restorasyonun ardından, mekan 2022 yılında “Mehmet Akyalı Zeytinyağı Galerisi” olarak yeniden kapılarını açmış.
İçeri adım attığınızda sizi hala zeytinyağı kokan, yaşanmışlık dolu sıcak bir ortam karşılıyor. İçerideki eski presler, kantarlar, ailenin geçmişte kullandığı üretim araçları ve siyah beyaz fotoğraflar, sanki ustalar az önce çay molasına çıkmış gibi yerli yerinde duruyor.
Burası Cunda pazar yerinin hemen yanı başında, kalabalığın içinde bir vaha gibi. Eğer yolunuz Cunda’ya düşerse;
19. yüzyıl endüstriyel mimarisinin o ham ve etkileyici dokusunu görmek, bir ailenin köklerine nasıl sahip çıktığına tanıklık etmek, hikayelerini dinlemek, galerinin içinde ailenin kendi üretimi olan o meşhur Ayvalık zeytinyağlarını tatmak ve belki de sevdiklerinize “hikayesi olan” bir hediye almak için uğramalısınız.
Mehmet Akyalı Zeytinyağı Galerisi, Cunda’nın turistik kalabalığı içinde “gerçek” bir şeyler arayanlar için saklı bir hazine.
Bir sonraki Ayvalık rotanıza bu durağı eklemeyi unutmayın.