Frig Vadisi
Frigya'ya Giriş
3000 yıllık tarihi geçmişiyle Frigya, Bizans ve Osmanlı dönemlerine tanıklık etmiş, kendine yaşam alanları oluşturmak adına insanoğlu dağı, taşı ve kayaları oymuş ve zengin bir tarih birikimi oluşturmuş ve bu birikime sahiplik eden Frig Vadisi’ni geziyoruz.
Eskişehir – Afyonkarahisar yolu üzerinden Seyitgazi tabelasına sapıyoruz ve ıssız yollardan, başıboş tarlalardan, köylerden Şükranlı Köyü’ne ulaşıyoruz. Asfaltlanmış yollardan ilerlerken Eskişehir Belediyesi’ne minnettarlığımızı sunuyoruz. Kısa bir moladan sonra ıssızlığın kol gezdiği diyarlarda ilerken bozuk bir yol dikkatimiz çekiyor ve direksiyonu bu yola kırıyoruz, Doğanlı Kale, Deveboynu Kale, Gerdekkaya Kaya Mezarı, Yazılıkaya Midas Anıtı ve Kırgız Kayalıklarını geziyoruz. Sonrasında heyecanla Ayazini yoluna sapıyoruz.
Ayazini yazısı yakında…
Frigya Bölgesi
Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında uzanan Dağlık Frigya Bölgesi, Friglerin tarihleri boyunca siyasi ve kültürel açıdan en güçlü ve etkili olduklarına eminiz. Büyük bir bölümü bugün Eskişehir il sınırları içinde kalan bölgede M.O 8. yüzyıl ile M.0. 6. yüzyılın ilk yarısı içinde bir çok Frig kalesi kurulmuştur. Frig Vadileri olarak tanımlanan derin vadilerin çevresinde, kayalık platolar üzerine yer alan kaleler, hem bulundukları vadiye, hem de vadiye ulaşan yollara hakim stratejik noktalarda konumlanmıştır. Sarp kayalardan oluşan doğal savunma sistemi ile korunan kalelerde kayalara oyulmuş rampalı yollar, basamaklı gidişler, mekanlar, anıtsal ölçekli sarnıçlar, silolar. merdivenli geçitler, kült anıtları ve oda mezarlar başlıca yapıları oluşturur. Küçük boyutlu kaleler ise gözetleme ve haberleşme amaçlı kullanılmış olmalıdır.
Not: Bu yazı tarihi eserin tanıtıcı tabelasından alınmıştır.
Frig Tarihi
Antik kaynaklarda Bryg ya da Brigler ismiyle anılan Frigler; Makedonya ve Trakya’dan Boğazlar yolu ile Anadolu’ya göç eden Trak boylarından biriydi. Eskiçağ yazarlarının verdiği bilgilerden, Frig boylarının başlangıçta Troya ve çevresini ele geçirdikleri, zaman içinde Askania Gölü (İznik Gölü) kıyıları ile Sangarios (Sakarya) Nehri Vadisi’ne doğru yayıldıkları anlaşılmaktadır. Frigler buradan güney ve doğu yönde genişleyerek Anadolu içlerine yayılmaya devam etmişlerdir.
Not: Bu yazı tarihi eserin tanıtıcı tabelasından alınmıştır.
Genel olarak kabul edilen görüşe göre M.Ö. 1200 yıllarına doğru başlayan ve dalgalar halinde 400 yıl kadar süren Trak göçleri, Hitit İmparatorluğu’nun yıkılışını izleyen dönemde yoğunlaşmıştı. M.O. XI. yy’da (Polatlı – Yassıhöyük) başkent yapan Frigler; Halys’in (Kızılırmak) doğusunda,
Çorum, Tokat ve Kırşehir kuzeyde Samsun, güneyde Niğde ve Konya, güneybatıda Burdur ve Elmalı Ovası, batıda Eskişehir, Afyonkarahisar, Kütahya, kuzeybatıda Bandırma’ya kadar yayılmışlardır.
DOĞANLI KALE VE DEVEBOYNU KALE
Doğanlı Kale ve Deveboynu Kale; Eskişehir iİli, Seyitgazi ilçesi, Çukurca Mahallesine yaklaşık 1 km kuzeybatısında, vadi tabanından oldukça yüksek, kayalık bir plato üzerinde yer alan iki kaledir.
Doğanlı Kale; bulunduğu vadiye hâkim bir konumda olan bağımsız doğal volkanik tüf kaya kütlesinin işlenmesiyle oluşturulmuştur. Kaya kütlesinin ön yüzüne ve iç kısımlarına, yukarıya kadar devam edecek sekilde basamaklar ile çıkılan kaya mekanları ve mezarlar işlenmiştir. Kaya kütlesi, Frig Doneminde kale olarak Roma-Bizans Döneminde ise nekropolis olarak kullanılmıştır. Kalenin doğu yönüne bakan ön yüzüne arcosoliumlu ve tekneli arcosoliumlu mezarlar oyulmuştur.
Not: Bu yazı tarihi eserin tanıtıcı tabelasından alınmıştır.
Deveboynu Kale, Doğanlı Kale’nin 50 m doğusunda kayalık bir yamacın kenarında yer almaktadır. Kale, yüksek ve düz kaya üzerine kurulmuş olup, vadiyi iyi gören karakol görünümündedir. Kuzeydoğu kösesinde ana kayanın kesilmesiyle oluşturulan dar merdivenlerin iki dik kayanın arasında sona ermesi, burasının giriş kapısı olduğunu göstermektedir.
Yazılı kaynaklarda; kayaya oyulmuş yedi katın tamamına yakını Bizans dönemine ait olduğu yazıyor. Tipik bir Bizans kalesine benziyor ancak vadiyi kontrol eden stratejik konumu nedeniyle alanın Frig döneminde zaten kullanıldığına inanılıyor.
GERDEKKAYA KAYA MEZARI
Eskişehir li, Seyitgazi ilçesi, Çukurca Mahallesinin 500 metre güneybatısında Yazılıkaya – Midas Vadisi’nde yer almaktadır. Gerdekkaya anıtsal kaya mezarı, saçaklık ve üçgen alınlığı iki sütun tarafından taşınan Dor tapınağının ön cephesini temsil etmektedir. Anıtsal giriş holünün arkasında iki ayrı mezar odaları bulunmaktadır. Tonoz örtülü tavana sahip mezar odalarının yan ve arka duvarlarında ana kayadan yontulmuş arkosoliumlu (kemerli niş) mezar tekneleri yer almaktadır. Helenistik dönem yapısı olan kaya mezarı Roma Dönemi’nde yeniden düzenlenmiş ve son olarak Bizans Döneminde kullanım görmüştür.
Not: Bu yazı tarihi eserin tanıtıcı tabelasından alınmıştır.
Yazılıkaya/Midas Anıtı
Dikdörtgen planlı, beşik çatılı Frig konutunun (megaron) kayalara oyulmuş ön cephesini temsil eder. 17.00 m. x 16.50 m. boyutuyla Frig Kaya Anıtlarının en görkemlisidir. Anitın sol üst kısmında, düzleştirilmiş ana kaya üzerindeki Paleo-Frigçe (Eski Frigçe) yazıtta geçen “Midai” kelimesinden dolayı anıta bu ad verilmiştir. Yöre halkı ise üzerindeki yazıtlar nedeni ile anıtı, “Yazılıkaya” olarak adlandırmıştır. Ana Tanrıça Matar’a adanmış bir açık hava tapınağıdir. M.Ö.8 -M.Ö. 6. yüzyıl arasına tarihlenir.
Not: Bu yazı tarihi eserin tanıtıcı tabelasından alınmıştır.
Kırgöz Kayalıkları
Mellenistik, Roma’ve Bizans dönemlerinde kullanılmıştır. Doğu yönde Hellenistik Dönem’e ait anıtsal bir kaya mezarı bulunur. Alınlığı iki sütün tarafından taşınan iki odalı mezar günümüzde çok tahrip olmuştur. Bizans Dönemi’nde kaya merdivenleri ile mekanlar arası geçişlerin sağlandığı çok katlı kaya yerleşmesi olarak kullanılmıştır.
